Pabo-docenten vormen de voorhoede van onderwijsgevend Nederland. Ze vervullen een pedagogische, didactische en vakinhoudelijke voortrekkersrol en zijn het model voor studenten. Ze lopen vooruit en nemen anderen mee. Ze vormen de schakel tussen wetenschap en praktijk, en zijn als geen ander op de hoogte van nieuwe onderwijsontwikkelingen. Pabo-docenten gaan OP KOP.

Wat biedt OP KOP?

Het pabocongres OP KOP is een dag ter informatie en inspiratie, een dag van ontmoeting en respiratie. Het biedt de deelnemer plenaire lezingen met de laatste inzichten over lezen, leesbevordering en literatuureducatie. Daarnaast zijn er deelsessies over interessante praktijkervaringen van collega-koplopers, en ontmoetingen met kinderboekenschrijvers.

Programma*

Dagvoorzitter: Bas Maliepaard

09.30-10.00 Inloop en ontvangst

10.00-11.20 Plenair programma met Dylan Vianen van de Bildung Academie en Verleidingsdebat met o.a. Janneke Schotveld en Hugo van den Ende

11.20-11.40 Pauze

11.40-12.30 Deelsessieronde 1

• Aalt Prins (HvA) | over de leescyclus
• Francien Garssen (Stenden Hogeschool Assen) | over rekenen en lezen
• Koos Meinderts | over zijn ervaring als kinderboekenschrijver
• Manon Sikkel | over haar ervaring als kinderboekenschrijver
• Petra Moolenaar (Fontys Hogeschool) | over literaire competentie pabo-studenten

(De keuze van de te volgen deelsessie maak je op de dag zelf)

12.30 -13.30 Lunch

13.30-14.20 Deelsessieronde 2

• Bas Maliepaard (Freelance journalist en kinderboekenrecensent) | over De GVP
• Mariëlle Dortant (Iselinge Hogeschool) | over literaire leesgesprekken
• Koos Meinderts | over zijn ervaring als kinderboekenschrijver
• Manon Sikkel | over haar ervaring als kinderboekenschrijver
• Joanneke Prenger (SLO) | over rijke teksten en Curriculum.nu

(De keuze van de te volgen deelsessie maak je op de dag zelf)

14.20-14.40 Pauze

14.40-15.30 Plenair programma met Kees Broekhof

15.30-16.00 Afsluiting van de dag met Gershwin Bonevacia

16.00-17.00 Borrel

*Onder voorbehoud van wijzigingen

Gershwin Bonevacia

‘Ik wil dichter zijn, dichter bij mezelf, maar ook dichter bij jou.’ Gershwin Bonevacia schrijft gedichten en verhalen, en is stadsdichter van Amsterdam. Op filosofische maar vooral poëtische wijze geeft hij vorm aan onderwerpen als duurzaamheid, onderwijs maar ook Harry Potter. Aan de hand van zijn gedichten is hij in staat om soms een lach en soms een traan op het gezicht van het publiek te toveren. In 2018 debuteerde hij met zijn dichtbundel genaamd ‘Ik heb een fiets gekocht” en werd hij genomineerd als een van de meest veelbelovende Nederlanders tot en met 25 jaar.

Kees Broekhof

Kees Broekhof, senior-adviseur, studeerde Engelse taal- en letterkunde aan Universiteit Leiden en Migratie- en Integratiestudies (cum laude) aan de Erasmus Universiteit. Kees werkt al 25 jaar voor Sardes als taalexpert, trainer en ontwikkelaar. Hij werkt samen met educatieve instellingen, universiteiten en bibliotheken. Hij is mede-ontwikkelaar van De Taallijn, Taal100 en TOP-VVE en heeft meer dan 100 publicaties op zijn naam staan, waaronder de populaire brochurereeks Meer lezen, beter in taal.

Wie meer leest, is beter in taal. Hoe dat komt, laat Kees Broekhof zien in zijn presentatie. Hij bespreekt inzichten uit wetenschappelijk onderzoek en illustreert, met behulp van fragmenten uit populaire kinderboeken, wat lezen doet met de woordenschatontwikkeling van kinderen en hoe het lezen van verhalende teksten helpt om de vaardigheid in begrijpend lezen te bevorderen. Daarna gaat hij met het publiek in gesprek over het leesgedrag en het leesbevorderend gedrag van pabo-studenten, waarbij hij gebruik maakt van resultaten uit de pabo-editie van de monitor De Bibliotheek op school.

Mariëlle Dortant en Jacqueline Terwijn

Mariëlle Dortant is opleidingsdocent taal/lezen aan de Iselinge Hogeschool. Ze geeft de cursus Open Boek pabo binnen de minor jeugdliteratuur. Jacqueline Terwijn is specialist educatie, coördinator Voorleesexpress bibliotheek West-Achterhoek, jeugdcollectioneur Gelderland. Jacqueline en Mariëlle werken al verschillende jaren samen aan het stimuleren van de leesmotivatie en het bevorderen van de literaire competentie van leerkrachten in het basisonderwijs en pabo-studenten in Doetinchem en omgeving. Dit jaar is het tweede jaar van hun samenwerking binnen de pilot de Bibliotheek op school op de pabo.

Gertrud Cornelissen heeft in haar proefschrift Maar als je erover nadenkt… uitgewerkt hoe literaire leesgesprekken kunnen worden gevoerd met bovenbouwleerlingen. Maar ook met kleuters, leerlingen uit de groepen 3-4 en 5-6 kunnen deze gesprekken gevoerd worden. Maak in deze workshop kennis met wat het voeren van een literair leesgesprek betekent voor de leerkracht én de leerling.

Marla Drenth

Marla Drenth is 21 jaar en derdejaars pabostudente aan NHL Stenden in Groningen. Daar zit ze ook in de bibliotheekcommissie. Marla heeft een eigen Instagram-account waar ze boeken op zet die ze heeft gelezen. Ze leest ontzettend graag boeken en is vooral gecharmeerd van jeugdliteratuur.

Hugo van den Ende

Hugo van den Ende is als opleidingsdocent taal/lezen verbonden aan de Katholieke Pabo Zwolle, een hogeschool die zich verbindt aan het stimuleren van het lezen van jeugdliteratuur. Hij recenseert jeugdboeken voor het KPZ-magazine Veerkracht en verzorgt sinds twee jaar de opleiding tot specialist jeugdliteratuur basisonderwijs. Ook is hij griffeljurylid geweest en mocht hij het meemaken dat zijn favoriete jeugdboek van vroeger bekroond werd met de Griffel der Griffels.

Ieder jaar nodigt Hugo schrijvers en soms ook illustratoren uit, omdat hij merkt dat het schrijversbezoek een enorme impuls geeft aan het lezen van de studenten. De laatste jaren heeft hij gemerkt dat het plezier in lezen ook terug kan komen door een heel andere aanpak van het schoolvak begrijpend lezen. Van zijn studenten hoort hij dat de huidige non-fictie voor de jeugd heel leesbevorderend kan werken.

Francien Garssen

Francien Garssen is sinds 2001 docent rekenen-wiskunde op pabo ‘de Eekhorst’ in Assen. Zij komt van oorsprong uit het basisonderwijs en is daar leerkracht en schoolleider geweest. In de kenniskring Geïnspireerd leren was zij een critical friend van Gertrud Cornelissen tijdens de opzet van Gertruds’ promotieonderzoek over literaire gesprekken.

Francien Garssen vertelt hoe je rekenen kunt inzetten om de leesbeleving te versterken. Tijdens het voeren van gesprekken over boeken is het bevorderen van de leesbeleving een belangrijk doel. In deze deelsessie komt aan bod hoe je de rekenaspecten in een boek kunt herkennen en hoe je daarmee met kinderen kan rekenen zodat de beleving wordt bevorderd.

Constance Huveneers

Constance Huveneers is 48 jaar en woont in Haarlem. Ze is begonnen als zij-instromer in het onderwijs en staat inmiddels alweer 16 jaar voor de klas. Op dit moment is ze IB’er en leerkracht op de Koorschool Haarlem. Daarnaast is ze specialist Jeugdliteratuur primair onderwijs. Zo bundelt ze haar passie voor kinderboeken én hun lezers. Tenslotte, zo geeft Constance aan, is leesbeleving de basis van goed onderwijs.

Bas Maliepaard

Bas Maliepaard werkt als freelance journalist, recensent en dagvoorzitter. Hij schrijft o.a. op vaste basis voor dagblad Trouw en publiekstijdschriften als Margriet en Flow over onderwerpen in de hoek van kunst, cultuur, literatuur, media en showbizz. Hij is gespecialiseerd in jeugdliteratuur en interviews met bekende artiesten. Ook presenteert hij maandelijks De Grote Vriendelijke Podcast over jeugdliteratuur en werkt hij als tekstschrijver voor o.a. Stichting CPNB en Stichting Lezen. Als dagvoorzitter presenteert hij grote en kleine bijeenkomsten in de culturele sector. Bas Maliepaard studeerde journalistiek en een minor moderne geschiedenis in Utrecht en deed de uitgeversopleiding van de VOB Boek & Media Academie. En eigenlijk het belangrijkste: hij is vader van Max (4) en Ella (1). www.basmaliepaard.nl en www.degrotevriendelijkepodcast.nl

Bijna anderhalf jaar presenteren Bas Maliepaard (Trouw) en zijn collega-recensent Jaap Friso (JaapLeest.nl) nu De Grote Vriendelijke Podcast (GVP), de eerste maandelijkse podcast voor volwassenen over jeugdliteratuur. Het project mocht op veel belangstelling rekenen en werd al na een halfjaar genomineerd voor de Dutch Podcast Awards van BNR Nieuwsradio. In deze deelsessie vertelt Maliepaard hoe de GVP tot stand gekomen is, hoe het er achter de schermen aan toe gaat, wat de plannen en ambities rond de podcast zijn, maar vooral hoe de podcast een rol kan spelen in het onderwijs in jeugdliteratuur op de pabo.

Koos Meinderts

Zijn ‘De schelmenstreken van Reinaert de Vos’ (2018) is bekroond met een Vlag en Wimpel van de Griffeljury, geselecteerd voor White Ravens 2019 en verkozen tot Boek van de Maand door het boekenpannel van De Wereld Draait Door.  Zijn ‘Naar het noorden’ (2016) is bekroond met de Gouden Griffel 2017, geselecteerd voor White Ravens 2017 en stond op de shortlist van de Thea Beckmanprijs 2018. Koos Meinderts heeft ruim vijftig titels op zijn naam staan, waarvan een aanzienlijk deel is vertaald, met name in het Duits. Naast kinderboeken en theaterstukken schrijft Koos Meinderts ook voor volwassenen, alleen of in samenwerking met Harrie Jekkers.

Petra Moolenaar

Petra Moolenaar is opleidingsdocent aan de Fontys Hogeschool Kind en Educatie Pabo Tilburg en Veghel. Op dit moment voert zij een promotieonderzoek uit aan de Universiteit Tilburg naar het effect van lessen jeugdliteratuur op de literaire competentie van eerstejaars pabostudenten. Zij is medeauteur van het boek ‘Jeugdliteratuur voor de beroepspraktijk’.

Petra geeft tijdens haar deelsessie een inkijkje in de lessen jeugdliteratuur, zoals deze zijn aangeboden aan de eerstejaars pabostudenten van de experimentgroep in Petra's onderzoek. Wat is het effect van deze didactiek jeugdliteratuur op de literaire competentie en de leesbeleving? Wat betekent deze aanpak voor de les jeugdliteratuur op de basisschool?

 Joanneke Prenger


Joanneke Prenger is leerplanontwikkelaar taal in het basisonderwijs bij SLO  en houdt zich bezig met projecten rondom Curriculum.nu, leesonderwijs, geïntegreerd taalonderwijs en evalueren in het taalonderwijs. Daarnaast is ze hoofdredacteur van het tijdschrift MeerTaal en coördineert ze vanuit SLO het Landelijk Netwerk Taal, netwerk voor taalcoördinatoren en taalspecialisten in het po.

Als je op kop wilt lopen in het leesonderwijs, dan is het goed om op de hoogte te zijn van de actuele ontwikkelingen op het gebied van het beleid in leesonderwijs. In deze presentatie neemt Joanneke u in vogelvlucht mee door de laatste inzichten: van het rapport Lees!, naar kenmerken van effectieve didactiek, tot de voorstellen van het ontwikkelteam Nederlands voor rijker leesonderwijs – alles komt voorbij.

Aalt Prins

Aalt Prins is lerarenopleider aan de Hogeschool van Amsterdam en is een enthousiaste leesfanaat. Hij verslond als kind grote, rijk geïllustreerde boeken uit de bibliotheek van Kampen over kastelen en de werking van de benzinemotor en stroomde via grote stapels strips door naar niveau 6-boeken van Theo Witte. Hij geeft op de HvA lessen jeugdliteratuur, adolescentiepsychologie en allerlei didactische vakken.

Tien lerarenopleiders Nederlands hebben hun krachten gebundeld en dat heeft geresulteerd in het studieboek ‘Jeugdliteratuur en didactiek. Handboek voor vo en mbo’. Het centrale thema van dit boek is leesbevordering en literaire competentieontwikkeling. Het handboek is een bron van inspiratie voor docenten die lesgeven in het (v)mbo en de onderbouw havo/vwo. In deel 1 wordt ingegaan op wat jeugdliteratuur is, wie de lezers zijn, wat de functie van jeugdliteratuur is en hoe deze zich ontwikkeld heeft door de eeuwen heen. In deel 2 wordt een nieuw didactisch model gepresenteerd: De Leescyclus. Aalt Prins licht in deze deelsessie De Leescyclus toe. En hij laat zien hoe dit model ook bruikbaar kan zijn op pabo’s.

Janneke Schotveld

Janneke Schotveld schrijft sinds 2007 kinderboeken, ze is het meest bekend van de serie Superjuffie. Maar ook Villa Fien, Hotel Kindervreugd, Oma ontsnapt en Botje hebben hun weg naar vele kinderen gevonden. In 2017 schreef ze het Kinderboekenweekgeschenk Kattensoep.

Manon Sikkel

Manon Sikkel werd bekend met haar boeken over Elvis Watt, IzzyLove en Geheim Agent Oma. Ze won drie keer de Prijs van de Nederlandse Kinderjury, twee keer de Pluim van de Senaat, de Debuutprijs van de Jonge Jury en de Hotze de Roos-prijs. Ze studeerde af als taalpsycholoog en is daarnaast freelance journalist. 
Als Kinderboekenambassadeur (2019-2021) wil ze door middel van lezingen, workshops en social media zo veel mogelijk mensen bereiken die zich als leesambassadeur willen inzetten voor leesbevordering. ‘Mijn thema is diversiteit. Het liefst zie ik kinderen van alle vormen, maten, soorten, leeftijden en met verschillende karaktereigenschappen in boeken rondlopen. Maar ook de volwassenen in kinderboeken mogen soms wat minder stereotyp.’

Dylan Vianen

Dylan Vianen is filosoof, spreker, dagvoorzitter en initiatiefnemer van De Bildung Academie. Deze onderwijsbeweging van studenten, docenten, kunstenaars, sporters, politici en ondernemers biedt nieuw bildungsonderwijs aan in verschillende educatieve programma’s en werkt samen met bestaande onderwijsinstellingen om Bildung daar waar te maken. Als hoofd Bildung Onderwijsadvies is hij verantwoordelijk voor deze samenwerkingen die plaatsvinden door het hele land en zich afspelen van basisschool tot universiteit. Zie voor meer informatie www.debildungacademie.nl

De afgelopen jaren klinkt een steeds luider wordende roep om Bildung in het Nederlandse onderwijs. Vroeger werd deze brede persoonlijke vorming sterk in relatie gebracht met het lezen en thuisraken in de (klassieke) literatuur. In de hedendaagse heroriëntatie op dit concept wordt veel minder de nadruk gelegd op de vormende rol van taal en verhalen. Wat betekent Bildung in deze tijd eigenlijk? Welke rol kunnen literatuur, verhalen en vertellingen hierbij spelen? En hoe maak je dat concreet in de les van alledag als de rol van het boek in het leven van jongeren steeds meer lijkt te zijn uitgespeeld? Uitgaande van de kennis en ervaring bij De Bildung Academie spreekt de jonge filosoof Dylan Vianen over deze en aangrenzende vragen.